Gitaarconstructie:
Kwartiersgezaagd en andere zaagmethodes.
Over toonhout valt veel te zeggen. Een van de onderwerpen om te volgen is hoe het hout of de plank wordt gesneden of gezaagd. Er zijn verschillende termen die zowel door de (molen)zager als de (gitaar)bouwer worden gebruikt. Laten we eerst eens onderscheiden wat kwartiers gezaagd en dosse gezaagd is.
Welk soort gezaagd hout is het beste voor akoestische gitaren?
Zaagmethode vanuit het perspectief van de zager (molenaar).
Op deze afbeelding is de boom ‘dosse gezaagd’. Deze zaagmethode wordt ook wel vlakke zaagmethode genoemd. Bij het dosse zagen wordt er geen hout verspild.
Deze tweede doorsnede wordt de ‘kwartiers gezaagde’ methode genoemd. Maar er zijn binnen deze categorie weer vier methoden te onderscheiden, namelijk:
- Linksboven: gebruikelijk kwartierzagen
- Rechtsboven: drievoudig gezaagd kwartierzagen
- Linksonder: afwisselend kwartierzagen
- Rechtsonder: Radiaal kwartierzagen, ook wel Rift-gezaagd genoemd
Bij Homestead gebruiken we alleen hout die radiaal kwartiersgezaagd is.
Nervenpatroon op een houtblok vanuit het perspectief van (gitaar)bouwer/ luthier
A. Dosse gezaagd
B. (Zuiver) Kwartiers gezaagd
C. Half/ vals kwartiers -gezaagd
Zoals je op de bovenstaande afbeelding kunt zien, heeft een zager andere definities dan een bouwer. Dit is gebaseerd op hoe de zager het ‘zaagpatroon ’ ziet, terwijl de bouwer het nerfpatroon van het hout ziet.
Wanneer een zager een boomstam zaagt met behulp van de kwartiersgezaagde snijpatroonmethode, produceert hij een deel van het hout met (zuiver) kwartiers gezaagd patroon en veel hout met een Half-kwartiers gezaagd patroon. Terwijl als een zager een boomstam zaagt met behulp van een radiaal-kwartiers snijpatroonmethode, hij alleen hout met zuiver-kwartiers gezaagd patroon zal produceren.
Vanaf dit punt zullen we de termen dosse gezaagd, kwartiers gezaagd en vals-kwartiers gezaagd gebruiken, gebaseerd op de definitie van het nerfpatroon, vanuit het perspectief van de bouwer (tenzij anders vermeld).
Zoals u op de afbeelding kunt zien, wordt kwartiers gezaagd hout in minder hoeveelheden geproduceerd bij gebruik van de dosse en de gewone kwartiersgezaagde zaagmethode. Bij gebruik van de radiaal-kwartiers zaagmethode produceert het alleen kwartiers gezaagd hout, maar genereert het ook meer afval. Daarom is kwartiers gezaagd hout duurder dan andere gezaagde houtsoorten.
Stabiliteit van gezaagd hout
Houtproducten worden sterk beïnvloed door de luchtvochtigheid. Voordat het als gitaarmateriaal wordt gebruikt, moet elk houten onderdeel worden gedroogd tot 6% – 9% EMC (Equilibrium Moisture Content), het punt waarop een houten plank geen vocht meer opneemt of verliest. Op een plek met veel seizoensverandering zal het EMC-gehalte met het seizoen veranderen. Daarom is het belangrijk dat de luchtvochtigheid van de omgeving waar de akoestische gitaar staat tussen de 45% en 55% RV (Relatieve Vochtigheid) wordt gehouden.
Een kwartiersgezaagd stuk hout (B) heeft meer stabiliteit dan ander gezaagd hout, omdat kwartiersgezaagd hout gelijkmatige gedeelten tussen de nerven heeft. Deze secties zullen gelijkmatiger op vocht reageren dan de verschillende secties van dosse gezaagd hout (A). Een half-kwartiers gezaagd hout (C) zit daar precies tussen in.
Zie de onderstaande afbeelding hoe verschillende soorten zaagsneden de vorm van hout kunnen veranderen en kromtrekken als de vochtigheid verandert:
Zoals op de foto te zien is, verandert de vorm van kwartiersgezaagd hout gelijkmatig wanneer het krimpt. Toch is de beste manier om je gitaar te onderhouden hem in een ideale omgeving te hebben of op te slaan, dat wil zeggen 45%-55% relatieve luchtvochtigheid en 17 ˚ – 20 ˚ C. Onder die omstandigheden zal het hout van je gitaar niet krimpen of uitzetten.
De sterkte van gezaagd hout
Bij het vergelijken van de sterkte van verschillende soorten gezaagd hout moeten we ook kijken naar de manier waarop het hout wordt gebruikt. Bij het bovenblad krijgt het hout te maken met een trekkracht van de snaren, vanaf de kopzijde van de gitaar tot aan de staartzijde. Gezaagd hout met rechte nerven die paralel aan de snaren lopen, is het sterkste hout voor dit gebruik. Hoe schuiner een nerf ten opzichte van de richting van de snaar, hoe zwakker deze is. Bij dosse gezaagd hout zijn de nerven asymmetrisch en kruisen ze met de snaarrichting. Hierdoor is dosse gezaagd hout zwakker dan kwartiers gezaagd hout.
Voor de zijkant wordt het hout gebogen in de contouren van het gitaarmodel. Om het hout te kunnen buigen, wordt het bevochtigd met water en door een verwarmde plaat aan beide zijden of door een buigstaaf aan één zijde in de gewenste vorm gedrukt.
Een kwartiers gezaagd stuk hout met rechte nerf is gemakkelijker buigbaar en minder breukgevoelig tijdens het buigproces, terwijl ander gezaagd hout (half-kwartiers- en dosse gezaagd) minder gemakkelijk buigbaar is en een grotere kans heeft om te breken.
Bij de achterkant van een gitaar speelt sterkte van het hout een mindere rol. Maar omdat het hout van de achterkant licht gebogen is, is ook hier hout met een rechte nerf sterker dan dosse gezaagd hout.
Het geluid van kwartiersgezaagd, half-kwartiers, en dosse gezaagd hout
Kwartiers gezaagd hout heeft de meest uniforme densiteit door de gelijkmatige gedeelten tussen de nerven, gevolgd door half-kwartiers gezaagd hout, terwijl dosse gezaagd hout de minst uniforme densiteit heeft. Hoe uniformer de densiteit van klankhout, des te beter het bovenblad trilt. Dat is heel belangrijk voor de sustain, expressie en volume van de gitaar. Terwijl klankthout aan de zijkant en achterkant de geluiden moet projecteren die door de snaren en door de trillingen van het bovenblad worden gecreëerd. Uniformiteit in densiteit maakt bij hout als projector/versterker niet veel uit. De houtdichtheid zelf (hard of zacht hout) bepaalt de klank van toonhout als projector/versterker.
Conclusie:
Kwartiers gezaagd hout is het beste hout als klankhout voor akoestische gitaren. Het biedt het sterkste en meest stabiele hout voor de klankkast van de gitaar. Als bovenblad is kwartiers gezaagd hout een must om de gitaar de beste sustain, expressie en volume te geven. Homestead-gitaren gebruiken alleen kwartiers gezaagd hout voor de boven-, zij- en achterkant van onze gitaren.